İşverenin, iş ilişkisini derhal sona erdirme hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde, işverenin iş sözleşmesini ‘bildirim süresine uymadan’ ve ‘tazminatsız’ olarak sona erdirebileceği halleri belirlemektedir.

Kanuni Dayanak: 4857 Sayılı İş Kanunu m. 25
İşverenin haklı nedenle fesih sebepleri dört grupta toplanmıştır:

I- Sağlık Sebepleri:
– İşçinin tedavisi mümkün olmayan hastalığı,
– İşçinin işe devamının işveren veya diğer çalışanlar için risk oluşturması,
– Sık sık hastalanması nedeniyle işin aksaması.

II- Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Haller ve Benzerleri:
– İşçinin işvereni veya ailesine hakaret etmesi,
– İşyerinde hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma,
– İşçinin sahte rapor sunması veya devamsızlık yapması,
– İşçinin işvereni yanıltarak işe girmesi (nitelik, sağlık vb.).

III- Zorlayıcı Sebepler:
– İşçinin çalışmasını engelleyen doğal afet, uzun süreli tutukluluk gibi durumlar.

IV- İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması:
– Bu hal 17. madde kapsamında değerlendirilebilse de, işin aksaması durumunda haklı fesih gerekçesi olabilir.

Uygulamada En Sık Karşılaşılan Haklı Fesih Sebepleri
– Devamsızlık (m. 25/II-g): Üst üste 2 iş günü, aynı ayda 3 iş günü veya ayda 2 defa tatil sonrası işe gelmemek.
– Hırsızlık: İşyerine veya diğer çalışanlara ait malzemelerin çalınması.
– Uygunsuz davranış: Alkol/uyuşturucu etkisinde çalışmak, işyerinde uygunsuz davranışlar.
– Gizli kayıt alma veya şirket bilgilerini dışarıya aktarma.

Fesih Usulü ve Yazılılık Zorunluluğu
İşveren, haklı nedenle fesih hakkını kullanırken yazılı bir fesih bildirimi yapmak zorundadır. Bu bildirimin gerekçesi açıkça yazılmalı, fesih sebebi somut olarak belirtilmelidir. Fesih bildiriminin yapıldığı tarih ile fesih nedeni arasında 6 iş günü geçmemiş olmalıdır.

İspat yükü işverendedir. Bu nedenle işverenin fesih gerekçesini delillerle desteklemesi gerekir (kamera kaydı, devamsızlık çizelgesi, tutanak, tanık beyanı).

Haklı Fesih Halinde İşçiye Ödenecek ve Ödenmeyecek Haklar
İşverenin haklı nedenle fesih yaptığı durumda:
– Kıdem tazminatı: İşçi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranmışsa ödenmez.
– İhbar tazminatı: Bildirimsiz fesih olduğundan ödenmez.
– Ödenmemiş ücretler, kullanılmayan yıllık izinler: Her durumda ödenir.
– İşsizlik maaşı: SGK gerekçeyi haklı fesih olarak tanırsa işçi maaş alamaz.
– Dava riski: İşçi iş mahkemesinde fesih nedenini geçersiz buldurtursa tazminat talep edebilir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Öneriler
– Fesih öncesi olayla ilgili mutlaka tutanak düzenleyin.
– Tanık beyanları ve yazılı uyarılarla belgeleyin.
– 6 iş günü içinde işlem yapılmazsa, haklı neden geçersiz sayılabilir.
– İşçiye yazılı savunma hakkı tanınması da tavsiye edilir.

Sonuç
İşverenin haklı nedenle fesih hakkı, iş hukuku uygulamasında en sık başvurulan yöntemlerden biridir ancak bu hakkın kötüye kullanılmaması, usulüne uygun ve belgeli şekilde yürütülmesi gerekir. Aksi halde hem işe iade davası hem de tazminat yükümlülüğü gündeme gelir. Bu nedenle işverenlerin her adımı dikkatle planlamaları ve hukuki destekle ilerlemeleri önerilir.