Boşanma, evlilik birliğinin mahkeme kararı ile sona erdirilmesidir. Türk Medeni Kanunu (TMK) çerçevesinde düzenlenen bu süreç, eşlerin içinde bulunduğu duruma göre farklı yollarla yürütülür. Uygulamada en sık karşılaşılan iki temel yol, çekişmeli boşanma ve çekişmesiz boşanmadır. Her iki yöntem de TMK m. 166’ya dayanır; ancak prosedürleri, süresi ve sonuçları bakımından ciddi farklılıklar barındırır.
Bu yazıda, çekişmeli ve çekişmesiz boşanma türlerinin hukuki esaslarını, uygulama farklarını ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı şekilde ele alacağız.
1. Çekişmesiz Boşanma: TMK m. 166/3 Kapsamında
Çekişmesiz boşanma, eşlerin evliliği sona erdirmek konusunda tam bir fikir birliğine varması halinde mümkün olur. Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesinin üçüncü fıkrası bu yolu düzenler:
TMK m. 166/3: “Evlilik en az bir yıl sürmüş olmak koşuluyla, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır…”
Bu hükme göre, çekişmesiz boşanma davasının açılabilmesi için bazı şartların bir arada bulunması gerekir:
– Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması
– Eşlerin birlikte mahkemeye başvurması veya birinin diğerinin açtığı davayı kabul etmesi
– Taraflar arasında nafaka, tazminat, velayet gibi konularda yazılı bir anlaşmanın yapılmış olması
– Hâkimin tarafları bizzat dinlemesi ve iradelerinin özgürce oluştuğuna kanaat getirmesi
2. Çekişmeli Boşanma: TMK m. 166/1 ve Diğer Genel/Özel Boşanma Sebepleri
Eşler arasında anlaşma sağlanamıyorsa, boşanma ancak çekişmeli dava yoluyla mümkündür. Bu durumda taraflardan biri boşanma talebiyle mahkemeye başvurur ve evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını ileri sürer.
TMK m. 166/1: “Evlilik birliği, eşler arasında ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmışsa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.”
Çekişmeli boşanma davaları aynı zamanda özel boşanma sebeplerine de dayanabilir. Bunlar TMK m. 161-165 arasında sayılmıştır:
– Zina (TMK m. 161)
– Hayata kast, pek kötü muamele ve onur kırıcı davranış (TMK m. 162)
– Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme (TMK m. 163)
– Terk (TMK m. 164)
– Akıl hastalığı (TMK m. 165)
3. Usul ve Süreç Farklılıkları
Çekişmesiz boşanma:
– Genellikle 1-2 duruşmada sonuçlanır.
– Yazılı protokol şarttır.
– Taraflar bizzat hazır bulunmalıdır.
– Delil sunulmaz.
Çekişmeli boşanma:
– Ortalama 1-3 yıl sürebilir.
– Tanık dinletilir, deliller toplanır.
– Velayet, nafaka, tazminat talepleri detaylı incelenir.
– İtiraz ve istinaf yolları daha yoğun kullanılır.
4. Velayet, Nafaka ve Tazminat Konuları
Boşanma süreci çocukların velayeti, iştirak ve yoksulluk nafakası ile tazminat gibi konuları da içerir.
Velayet, çocuğun üstün yararı gözetilerek belirlenir. Nafaka konusunda TMK m. 175 yoksulluk nafakasını, m. 182/2 iştirak nafakasını düzenler. TMK m. 174 ise maddi ve manevi tazminat taleplerini içerir.
Sonuç: Hangi Yol Sizin İçin Daha Uygun?
Her boşanma süreci kendine özgüdür. Anlaşma sağlanabiliyorsa çekişmesiz boşanma tercih edilmelidir. Anlaşmazlık varsa, hak kaybı yaşanmaması için çekişmeli boşanma kaçınılmaz hale gelebilir.
Sürecin sağlıklı yürütülmesi ve hukuki hakların korunması açısından uzman desteği önemlidir.